Margarita Salas

Margarita Salas naceu en Canedo (Asturias) o 30 de novembro de 1938 e morreu o pasado 3 de novembro en Madrid.

Hoxe a súa técnica úsase en múltiples aplicacións, como estudar os microbios, analizar o desenvolvemento embrionario, profundizar no coñecemento dos tumores e incluso catalogar fósiles (arqueoloxía) ou atopar sospeitosos de delitos (forenses).

Pero xunto co seu traballo como investigadora, Margarita Salas será recordada como unha gran defensora dos dereitos das mulleres, como referente feminista, e especialmente como modelo para mozas con vocación científica.

Salas faleceu en Madrid aos 80 anos, o día que cumpría 152 anos do nacemento doutra gran científica e pioneira, a polaca Marie Curie e tamén o fixo cumprindo un soño: imitar a súa gran referencia, Rita Levi -Montalcini, que morreu en 2012 (con 103 anos) e foi ao laboratorio ata o último día.

"Ela dixo que o importante era non ter engurras na cara, senón ter engurras no cerebro. E en broma digo: cando creza quero ser como Rita Levi-Montalcini", dixo nunha recente entrevista con Efe.

A asturiana Margarita Salas, filla dun mestre da República e pai defensor da Institución Libre de Educación - tivo as mesmas oportunidades que os seus irmáns. Cando comezou a súa tese doutoral en 1961, as mulleres non se dedicaban a investigar, pero Ochoa "sempre me tratou como unha persoa, independentemente de se fose muller", explicou.

No seu regreso a España, coa axuda do seu marido, o investigador Eladio Viñuela, creou un laboratorio onde ambos compartiron traballo ata 1970, cando optou polo estudo do virus da peste africana.

En 1967 Salas comezou a estudar o virus Phi29 do bacteriófago, ata que en 1970 descubriu unha proteína encargada de copiar o ADN -ADN polimerase-, capaz de producir copias xenéticas precisamente a partir de pequenas trazas, como unha pinga de sangue. O descubrimento, patentado en 1989, é o que máis dereitos achegou ao CSIC na súa historia e a confirmación de que Margarita Salas é e será un dos maiores da ciencia.

Foi profesora de Xenética Molecular na Facultade de Química da Complutense, impartiu clases na Facultade de Ciencias da Universidade Autónoma de Madrid e desde 1974 foi profesora de investigación no CSIC no Centro de Bioloxía Molecular Severo Ochoa, que dirixiu ata xaneiro de 1994. Ademais, foi académica de Idioma, presidenta da Sociedade Española de Bioquímica e cuarta española e primeira membro feminina da Academia Nacional de Ciencias dos Estados Unidos, entre outros moitos cargos.

Entre as innumerables distincións que recibiu ao longo da súa vida destacan: o Premio Carlos J. Finlay da UNESCO (1991); o Premio de Investigación Rey Jaime I (1994); a Medalla do Principado de Asturias (1997); o Premio México de Ciencia e Tecnoloxía (1998); o Premio Nacional de Investigación Santiago Ramón y Cajal (1999); o Premio Oréal Unesco-L para científicos (2000).

Foi nomeada doutora Honoris Causa por unha ducia de universidades, asinou máis de 300 publicacións científicas e tres patentes, un legado infinito difícil de igualar.

Margarita Salas foi unha das mellores no seu campo e un exemplo na loita das mulleres na ciencia e así é como será recordada polas vindeiras xeracións.

Licenciada en Ciencias Químicas e doutora en Bioquímica pola Universidade Complutense de Madrid, estudou na Universidade de Nova York onde, entre 1964 e 1967, foi estudante do premio Nobel español Severo Ochoa.

Tamén recibiu a Medalla de Ouro da Comunidade de Madrid (2002); a Medalla de Honra da Universidade Internacional Menéndez Pelayo (2003); A Gran Cruz da Orde Civil de Alfonso X O Sabio (2003); a Medalla de ouro ao mérito polo traballo (2005); e o premio Mapfre Foundation por "Toda unha vida profesional" (2009).

Os últimos premios foron o Premio Clara Campoamor do Concello de Madrid (2012), pola súa contribución á igualdade feminina; o Premio á Excelencia Química, do Consello Xeral dos Colexios Oficiais de Química de España (2014); a Medalla Echegaray, a maior distinción científica outorgada pola Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais (2016); e o premio European Inventor 2019 da Oficina Europea de Patentes en recoñecemento á súa traxectoria.

O seu maior logro científico foi o descubrimento dunha técnica que permite amplificar as cantidades máis pequenas de ADN en cantidades suficientes para facer unha análise xenómica completa, unha invención que se converteu na base da xenética moderna, con aplicacións en todo tipo de campos.

O seu descubrimento, desenvolvido en forma de kits de secuenciación de ADN de fácil uso, obtivo a patente nos Estados Unidos en 1991 e a europea seis anos despois, e só entre 2003 e 2009 (cando caducou) xerou máis de seis millóns de euros en beneficios para o Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), o maior centro público de investigación español.

Margarita Salas foi unha muller moi traballadora e todo un exemplo na loita das mulleres na ciencia e polo tanto debe ser recordado polas vindeiras xeracións como unha das mellores científicas dos  nosos tempos.